EPUB LCP (Lightweight Content Protection) tanımının 2012 yılında ortaya konulduğu (1) IDPF çalışmasından bazı önemli notları derleyerek hazırladığımız bu yazımızda, konuyla ilgili kendi çalışmalarımızından da bahsedeceğiz. Öncelikle EPUB format için neden "Hafif İçerik Koruması" (Lightweight) düşünülmesi konusunda kaynakta yazılanlara dikkat çekmek istiyoruz.
DRM nedir?
Dijital Haklar Yönetimi (DRM) 1990'ların sonlarında ticari e-kitap piyasasının başından beri bazı formatlarda kullanılmaktadır. DRM tanımı değişik kaynaklara göre biraz farklılık gösterse de; dağıtımdan önce e-kitap içeriğinin şifrelenmesi ve bu şifrelemenin çözülerek okuma yapılmasını sağlayan özel cihaz donanımı-yazılımı gerektiren teknoloji olarak tanımlanabilinir.
DRM sorunları nelerdir?
IDPF'e göre standart bir DRM olmayışı nedeniyle farklı e-kitap perakendecileri (dağıtıcıları) pazarda bir parçalanma yaşamaktadırlar. Büyük yayıncılar e-kitap dağıtım anlaşmalarında DRM kullanmaya devam edeceklerdir. Yalnız DRM kullanarak korsanlığın önüne geçilir konusunda sorular, kaygılar halen devam etmektedir. Çünkü DRM (ağır koruma) korsanlığı önleyememiş olduğu konusunda sorular vardır.
DRM kullanmanın e-kitap pazarı ve insanların dijital okuma deneyimi üzerinde çeşitli etkileri vardır. Fakat bu etkilerin ne kadar olduğunu ölçmek son derece zordur. Yalnız kesinlikle bilinen bir şey vardır: DRM sayesinde bugüne kadar sadece istenen cihaza sahip olanlar e-kitap okuma deneyimi yaşamışlardır.
DRM varlığı ile iş geliştirmek zordur. Çünkü pazar, dağıtım teknolojisi ve kullanıcının sahip olması gerekli özel cihazın var olması ile sınırlıdır. Yani özgür bir gelişim sürecine hiçbir zaman sahip değildir.
Ayrıca DRM maliyetli bir teknolojidir. Genellikle de bu maliyet içerik dağıtıcılarına ve okuyuculara aktarılır. Bu durumda e-kitap fiyatlarının artmasına neden olmaktadır. Dağıtıcılar ve okuyucular tarafından doğrudan faydası olmayan DRM için yüksek ücretlerin ödenmesi son derece isteksiz ve anlaşılır birşey değildir. Pahallı olmasının yanı sıra okuma deneyiminin gelişmesine engel olabilmekte; ücretli içerik iş modellerinde tüketiciler tarafından direncin oluşmasına neden olmaktadır.
Okuma deneyimi konusu, Türkiye'de yaptığımız araştırmalarımızda öne çıkan en birincil konudur. Okuyucular bilhassa javascript destekli interaktif etkileşime sahip EPUB3 format kitaplarla okuma yapmak istemektedir. Oysa ticari metinsel kitaplarda dahi ağır DRM kullanmaktan kaynaklı okuyucuya basit olarak bazı etkileşimler sunulamamaktadır. Bundan dolayı okuyucu gözünde baskılı kitap ile bir fark bulunmamaktadır.
DRM karşısına neden "Hafif İçerik Koruma" (EPUB LCP) düşüncesi koyuluyor?
IDPF'in belirtiği gibi EPUB formatın daha çapraz medya dostu ve erişilebilir olması gerekmektedir. Bazı ticari ve geçici belge dağıtımı gibi türler için PDF gibi şifrelenen hafif içerik korumasının kullanılması önem taşıyacaktır. Kaldı ki son yıllarda az da olsa gittikçe artan e-okuma oranları ağır DRM kullanımına karşı yayıncılar arasında farkındalık artmaktadır. DRM olmadan da daha iyi sonuçlar elde edilebileceği görüşü yayılmaktadır.
DRM karşında EPUB LCP (Lightweight Content Protection) hafif içerik korumasının kullanımını teşvik etmek amacıyla aşağıdaki noktalara IDPF tarafından dikkat çekilmektedir:
1) Standart bir e-kitap içerik korumasının (kaldı ki W3C ile birlikte yapılan evlilikteki temel konu budur) geliştirilmesi, kullanım kolaylığı ve dijital okuma deneyiminin genişlemesini teşvik edecektir.
2) Makul bir seviyede kullanım kısıtlaması sunan bir hafif DRM tanımlamak mümkündür.
3) Ağır DRM daha yaygın olarak kütüphane, perakende dağıtım yapmadan içerik okutan iş modelleri için yararlı olduğu kabul edilmektedir. Birinci maddedeki nedenlerden dolayı belirtilen bu modellerde de standart bir DRM kullanmak yararlı olacaktır.
4) PDF mutlak bir DRM olarak kabul edilmese de görüntüleme ve yazdırma gibi özelliklerin şifreleme ile kısıtlanması önemli bir özelliktir. Bu özelliğin EPUB formatta da olacak olması kurumsal döküman dağıtım senaryolarında PDF'den EPUB formata geçiş yapmayı kolaylaştıracaktır. Yetkisiz kullanımlara karşı EPUB formatın içeriği gösterilmeyecek, korunacak olması içerik yazarlarının yeteneğini de geliştirecektir.
Bu makaleden ilham alınarak TEYTAG tarafından üretilen şifreli EPUB3 format örneği yayıncılara ve konuyla ilgilenenlere güzel bir deneyim örneği oluşturacaktır kanısındayız.
EPUB LCP (Lightweight Content Protection) nedir?
Kaynak belgede IDPF, EPUB LCP için GiantSteps firmasını önerdiği teknolojiyi üç ana başlıkta derlemektedir: Uygulama, kullanıcı deneyimi ve etki.
Uygulama: Ağır DRM kullanımına göre maliyeti oldukça düşüktür.
Kullanıcı deneyimi: EPUB içeriği ve kullanıcı arasında beklenen etkileşimi kısıtlamaz. İnternet bağlantısı olmadığında bile sorunsuz şekilde çalışır. Dağıtıcı faaliyetine son verse bile EPUB format içerik halen okunmaktadır.
Etki: Minimal seviyede müdahaleci olduğundan etkisi olumlu anlamda yüksektir. Kullanıcıya bildirimde bulunmaksızın aşırı raporlama yapabilen ağır DRM gibi bir özelliği olmamalıdır. Kullanıcı cihazının güvenliğini ve bütünlüğünü tehlikeye atmamalıdır.
Belirli bir seviyede koruma sağlayacak olan EPUB LCP, başta Amerika olmak üzere birçok ülkede yürürlüğe giren Anti-Sahtecilik Ticaret Anlaşması (ACTA) yani dolandırıcılık önleme yasasının avantajlarından yaralanmaktadır. EPUB LCB gereksinimleri gibi daha detaylı bilgi ve kullanım senaryoları için kaynak belgeyi okumanızı tavsiye ederiz.
Kaynak: 1) http://idpf.org/epub-content-protection